Wakacje

Powstanie i rozwój Półwyspu Helskiego

02 września 2011r.

Powstanie Półwyspu Helskiego wiąże się z kształtowaniem się dzisiejszego Morza Bałtyckiego. Około 12 500 lat temu wycofujący się z Pomorza lodowiec pozostawił po sobie płaszczyznę dyluwialną pomorską, w której spływające wody rzeźbiły pradoliny porozdzielane ? co obserwujemy na obecnym Pobrzeżu Kaszubskim ? charakterystycznymi kępami. Prawisła, która do tej pory płynęła na zachód, przebiła 120-kilometrowy przełom między Fordonem i Gniewem i około 11 tys. lat temu skierowała się na północ. Jej ujście do tzw Morza Yoldiowego (jednego z początkowych stadiów Morz Bałtyckiego) było usytuowane w rejonie obecnej Juraty. Na tomiast klif tegoż morza przebiegał południkowo na wysokość obecnej Jastarni. Dalsze topnienie lodowca powodowało przybór wód w ba senie bałtyckim; równocześnie podnosiła się Skandynawie przez co basen ów utracił połączenie z wodami oceanicznym Wody wysładzały się, a ich poziom wzrósł wówczas o 50 r (od ?60 m do ?10 m). Nastąpił zalew obecnej zachodnie części Zatoki Puckiej, linia brzegowa tzw. Jeziora Ancyluso wego (kolejne stadium Bałtyku) sięgała na zachód od obecne Kuźnicy, poza dawny klif morski. Z kolei w wyniku procesi niszczenia brzegów i zasypywania osadami zachodniej części niecki dawnego Morza Yoldiowego za dawnym klifem mor skim utworzyła się piaszczysta ławica, stanowiąca cokół odcinka wschodniego obecnego półwyspu. Wreszcie około 850( lat temu podwodny wał ławicy helskiej wynurzył się po raz pierwszy z wody. W obniżeniach międzywałowych powstawa ły torfy. Ponowne uzyskanie połączenia z oceanem spowodował< podniesienie się poziomu wód do +6 m i powstanie tzw. Morza Litorynowego. Linia brzegowa cofnęła się. Kępa Swarzew ska została wyspą. Była ona niszczona przez wody morskie, < układ wiatrów i prądów morskich wymuszał transport rumowi ska na wschód. Rozpoczęła się budowa zachodniego, mierze jowego odcinka półwyspu i wreszcie około 5500 lat temu cał^ półwysep wynurzył się spod wody, ale okresowo był zalewany przez morze. . Z powodu dalszego podnoszenia się Skandynawii łączność z oceanem komplikowała się i poziom wód w basenie bałtyc kim spadał. Około 4 tys. lat temu na wynurzonej starszej cześć półwyspu, tzn. na obecnym odcinku Jastarnia-Hel powstały wydmy żółte. Od około 3 tys. do 1500 lat temu ponownie nastąpiły prze lewy wód morskich przez półwysep, natomiast około 150 do 1000 lat temu rozpoczął się proces jego konsolidacji w zwarty obszar lądowy. Biorąc to wszystko pod uwagę, można stwierdzić, że główną rolę w powstawaniu Półwyspu Helskiego odegrała działalność prądów i fal morskich, a później także wiatru, który tworzył i tworzy wydmy. Jaki jest współcześnie naturalny mechanizm powstawania wydmy. Fale wiatrowe, wchodząc na płaski brzeg i przewracając się tam, niosą ze sobą znaczne ilości piasku, żwiru, wodorostów, drobnych skorupiaków. Przywleczony materiał pozostaje na granicy lądu i wody, tworząc tzw. wał brzegowy. Kiedy minie sztormowa pogoda, woda cofa się, wał brzegowy wysycha. Szczyt wału traci spoistość, wiatr porywa ziarenka piasku i przenosi dalej w głąb lądu. Jeżeli na drodze niesionego piasku znajduje się choćby niewielka przeszkoda, może powstać mała wydma. Przeszkodą tą może być halofit, czyli roślina odporna na duże zasolenie. Przed i za pędem rośliny zaczynają się wówczas odkładać ziarenka piasku, zasypując go. Jeżeli ma on zdolność szybkiego wzrostu w takich warunkach (np. honkenia piaskowa), to historia powtarza się i miniaturowa wydma zaczyna rosnąć. W ten sposób powstaje wydma przednia, czyli czołowa, która przesuwając się w głąb lądu, umożliwia budowę nowej, położonej bliżej linii brzegowej. Dalszy wzrost wydmy umożliwiają pewne gatunki traw, które przystosowały się do niesprzyjających warunków egzystencji. Są odporne zarówno na zasypywanie, jak i odwiewanie oraz wytrzymują wysokie temperatury dzienne (w lecie w zaciszu do 70°C), a także drastyczne skoki dobowe (w ciągu letniej nocy temperatura może się obniżyć o ponad 30°C), stanowią przeszkodę przewiewną, ale elastyczną, co powoduje, że piasek odkłada się w ich ?cieniu", poza nimi. W miarę przybywania piasku wydma rośnie, ale rosną także trawy, powodując powiększenie się wydmy wzwyż i w głąb lądu. Kępy traw znajdują się na stoku stromym, od strony morza. Stok przeciwny jest łagodny, nie porośnięty i posiada białą barwę. Dlatego wydma ta nazywana jest białą. Stanowi ona drugi etap ewolucji. Wiatr nieustannie odwiewa piach ze zbocza od strony morza i odkłada na przeciwnym zboczu wydmy. Wędruje ona w głąb lądu. Jej miejsce zajmuje kolejna biała wydma. Owa wydma, coraz bardziej osłonięta od wiatru morskiego, stabilizuje się. Wytwarza się próchnica, która nadaje wydmom charakterystyczny szary kolor. Wydma zyskuje miano szarej. Polepszają się stosunki wodne. Pojawiają się na niej nowe rośliny, o większych wymaganiach glebowych, następnie osiedlają się krzewinki. Z czasem pojawia się sosna i zaczyna się tworzyć nadmorski bór sosnowy. Pojawienie się roślinności drzewiastej jest ostatnim etapem rozwoju wydmy. Jednak nieprzemyślana ingerencja człowieka ? wycięcie lasu ? może spowodować jej uruchomienie. Cały długotrwały proces musi zacząć się od nowa.