Wakacje

Starogard i Okolica

19 lipca 2013r.

STAROGARD 1 OKOLICA Jest to miasto powiatowe o 11.000 mieszk. w tern 1600 Żydów i Niemców. Hotele (połączone z restauracjami): Ii. Pomorski (Franciszek Zastępowski) ul. Paderewskiego 3, H. Vor-bach (Emil Bahr) Rynek 19, H. Wiedeński (Bernard Seide!) Rynek 6. Restauracje: Jan Długoński ul. Chojnicka 14, A. Chmielecki ul. Kościuszki 46, Kawiarnie: Rajnold Mani-szew Rynek 8, Józef Wymysłowski ul. Hallera 15, Bruno Ka-szubowski ul. Paderewskiego 13. Dzieje miasta. Starogard należy do najstarszych grodów Pomorza, a istniał on już w X w. W r. 1198 gród tutejszy książę Grzymisław, celem obrony przed Prusakami, nadał Joannitom, a ci zbudowali przy nim kościół warowny Św. Jana, otoczony murami i fosą. Prawo chełmińskie otrzymało miasto w r. 1348. Pod rządami Joannitów pozostawał Starogard do r. 1360, w którym sprzedali oni swe dobra i zamki Krzyżakom W r. 1433 przeciągali tędy I lusyci, lecz miasta nie zdobywali. W r. 1454 przyłączył się Starogard do Związku Miast Pruskich i poddał Polsce, lecz w r. 1461 został znowu zajęty przez Krzyżaków, którzy z zemsty urządzili rzeź wśród mieszkańców. W r. 1465—66 Polacy oblegali miasto przez cały rok. Za Krzyżaków należał Starogaro do komturstwA- gniewskiego, w Polsce był miastem powiatowem i sfejftiikoweni. W r. 1520 po raz ostatni zajęli miasto na krótki czas Krzyżacy. W latach 1557—99 były kościoły tutejsze w ręku ewangelików. W listopadzie 1655 zajęli miasto Szwedzi, którzy zburzyli kaplice i kościoły poza murami miasta, w szczególności cenny zabytek fortyfikacyjnego budownictwa kościelnego jeśzezc z epoki romańsldej, jakim był pozostały po Joannitach kośció! św. Jana, oraz kościoły św. Jakuba i św. Jerzego. W r. 1766 zbudowano nowy ratusz. W Polsce był Starogard starostwem niegrodowem, a pierwszym starostą został w r, 1454 wojewoda Jan z Jani. 1515 80 starostwo to dzierżyli Czemowie, po nich były kanclerz Siedmiogrodu Marcin Berzewiczy (t 1596), 1610—25 Maciej Niemojewski, kasztelan chełmiński, pochowany w farze tutejszej, 1633 97 Denhofowje, poteni Kosowie, wreszcie od r. 1713 do rozbioru Polski Kczewscy. Ostatniemu z nich Piotrowi (1745—72) wypłacił rząd pruski 10.000 talarów odszkodowania, przejmując dobra starostwa. Po rozbiorze Polski i zajęciu miasta zabrał rząd pruski dobra tutejszego starostwa, do którego należały wsie Rywałd, Harner, Kursztyn-Nowa Wieś i Kokoszki. Fryderyk II dla germanizacji miasta przysłał tu duży garnizon wojskowy, dla którego zbudowano koszary z materjału po rozebranym zamku w Osieku. Pożar z r. 1792 zniszczył połowę miasta, ratusz wraz z archiwum i kościół ewangelicki. W r. 1807 gen. Dąbrowski zajął miasto, lecz wkrótce został wyparty. Miasto jest ładnie położone w okolicy pagórkowatej, w dolinie Wierzycy w sąsiedztwie dużych lasów. Nad miastem dominują wieże kościoła ewangelickiego. 7 powodu pożaru w r. 1792 Starogard prawie nie ma budynków z polskich czasów, a większość kamienic śródmieścia pochodzi z odbudowy w latach 1792- 4, z tego też czasu pochodzi kościół ewangelicki z wysoką wieżą Najcenniejszym zabytkiem miasta jest * kościół katolicki, malowniczo poło- I"ara w Starogardzie Fot. ze zb. Magistratu w Starogardzie żony na wzgórzu nad Wierzycą, trzynawowy gotyk ceglany z r. t.339, a zatem jeszcze z czasów Joannitów, któr) ma rzadko spotykane na Pomorzu założenie bazylikowe. Prezbiterjum z płaską absydą i nawa główna mają drewniany sufit, Jawy boczne gotyckie sklepienie gwiaździste. Długość wnętrza wynosi 35 m., szerokość 17 m., wysokość nawy głównej 16 m. Wieża czworoboczna stała niegdyś osobno obok kościoła, lecz rozebrano ją w r, 1796. Główną Ozdobą kościoła są ładne 'przyczółki schodkowe o formach i ornamentyce, które są typowe dla tej okolicy i których naśladownictwem sa liczne przyczółki schodkowe kościołów wiejskich. Przyczółek zachodni z końca XIV, wschodni z XV w. Prezbiterjum wykończono w polowie, nawę w końcu XIV w., przyczółki dodano w końcu XV w. przy ówczesnej restauracji. Ponownej restauracji poddano kościół w r. 1689, po zniszczeniach przez wojny i pożary, a ostatniej w r. 1897—1902, przyczem odnowiono obydwa przyczółki, usuwając niepotrzebnie z wschodniego umieszczoną poprzednio w jego szczycie gotycką sygnaturkę. Zabytków niewiele: dwa obrazy cechowe z tryptyku, dwie zniszczone rzeźby gotyckie św. Wojciecha i Stanisława z drzewa, barokowe ławki, kilka mosiężnych lichtarzów gotyckich, mały pająk renesansowy. W posadzce kamienne grobowce przeważnie z zatartymi napisami gotyckimi. Wśród nich jest grobowiec Fabjana Mgowskiego-Legendorfła (f 1483) wojewody pomorskiego. Najokazalej przedstawia się renesansowy grobowiec z piaskowca Jerzego Niemojewskiego (f 1615) z ligurą zmarłego. Epitafjum kupca poznańskiego Jana Sty-pusa (f 1608) ma przemalowany ówczesny widok Starogardu. Niegdyś posiadało miasto też kościoły św. Katarzyny, którego mury rozebrano po pożarze w r. 1792, św. Jerzego i św. Jakuba, które zburzyli Szwedzi w r. 1655, oraz św. Ducha za bramą Gdańską. Z murów miejskich zachowały się znaczne resztki w północnej stronie nad Wierzycą aż do młyna. Resztki murów i wież widać też koło kościoła farnego. Wśród wież wyróżnia się wieloboczna wieża w północno-wschodnim rogu, naprzeciw młyna, przebudowana na mieszkania, oraz wieża koło Gdańskiej Bramy, w której niegdyś znajdowała się kaplica M. Boskiej za czasów pruskich zamieniona na więzienie. Wieża ta czworoboczna, w założeniu gotycka, obecną formę otrzymała przy późniejszych przebudowach. W r. 1893 zwężono w dolnej części jej mury o 1 ni. dla rozszerzenia ulicy. Przed bramą był niegdyś barbakan, który usunięto w początkach XIX w. Bram posiadało niegdyś miasto cztery: Tczewską (czyli Młyńską), Gdańską (czyli Szewską), Chojnicką i Gniewską. W XIX w. rozebrano je do fundamentów zimek Johannitów leżał na północ od miasta. Wedle niektórych źródeł istniał tu potem zamek krzyżacki, w miejscu gdzie obecnie stoi synagoga. Z dawnego zamku i obronnego kościoła św. Jana, które jako pochodzące /. pocz. XIII w. były najcenniejszym zabytkiem miasta, żaden ślad się nie zachował, gdyż Szwedzi po zburzeniu w r. 1655 zrównali je z ziemią. Przy obszernym rynku stoi ratusz, przed którym za czasów niemieckich stał pomnik Wilhelma I. W sąsiedztwie miasta leży prowincjonalny Zakład umysłowo chorych, oraz rządowa stadnina. Miasto ma kilka fabryk, wśród nich odlewnia żelaza, fabryka wódek Winkelhausena, fabryka tytoniu Goldfarba, fabryka maszyn Horst-mana, niłyn parowy F. Wieherta, fabryka obuwia Piotra Kauffniana. W okolicy gęsto rozsiadły się kolonje niemieckie, chociaż sam Starogard należał do tych nielicznych miast, które nawet za czasów pruskich miały większość polską. Powiat starogardzki, mający przed wojną 73% (obecnie 90%) Polaków należał też do najbardziej polskich w prowincji. 3 km. na północ Kokoszki z kościołem gotyckim z początku XIV wieku, początkowo Joannitów, później Dominikanów, których Kościół w Kokoszkach klasztor uległ kasacie w r. 1827. Kościół jednonawowy, z gra-pitu ma dostawioną później wieżę z pruskiego muru. Jedyną jego ozdobą jest schodkowy przyczółek płaskiej absydy. Dzwon gotycki. 6 kni. na wschód gościniec przez lasy prowadzi do Szpęgawska, gdzie w XVII w. był pałac Konarskich i kościół. Wieś leży malowniczo między dwoma jeziorami w sąsiedztwie 'asów. Na północnym brzegu jeziora pod Zdunami dolina św. Teresy, ulubiony punkt wycieczek mieszkańców Starogardu 1 Tczewa. 3 km. na południowy wschód ze Starogardu leży Owidz nad Wierzycą, gdzie na wzgórzu zachował się szaniec, który ma być śladem często wspominanego w źródłach zamku Wysoka książąt Pomorskich. W XVIII w. był tu pałac Grąbczewskich z kaplicą, a pałace posiadała ta rodzina w okolicy jeszcze w Rokccinie i Suceminle.

wczasy, atrakcje, wypoczynek, zabytki, wypoczynek, Spacery, Starogard, Pomorze